Opdat wij niet vergeten

Toespraak van Mevrouw T. van Ommen (4 mei 2008)

Zeer geachte burgemeester en aanwezigen,

Enkele weken geleden vroeg Martien Schuurmans mij of ik hier herinneringen wilde laten horen over de oorlogsperiode in Nederlands Indië.

De Tweede Wereldoorlog was niet alleen in Europa aan de gang was, maar ook in heel Zuid Oost Azië en dus ook in Nederlands-Indie.

Het Japanse Keizerrijk tegen de Westerse Mogendheden.

Dat was in 1942 waar ik als achtjarige de eerste oorlog meemaakte.

Die van de Japanse Overheersing.

Mijn persoonlijk verhaal is te lezen via de website van de gemeente Sint-Michielsgestel. Klik op deze link (pdf-bestand)

Mijn vader, in het normale leven ambtenaar, algemeen ontvanger bij de ‘s Landskassen, moest voor Koningin en Vaderland als reserve-sergeant 1e klas het leger in! Die van het KNIL!

Hij is opgeroepen in december 1941, en voorgoed vertrokken in maart 1942.

Is als krijgsgevangene tewerkgesteld aan de Birma-Thailand Railway en nooit teruggekomen.

Ligt op het ereveld Kanchanaburi in Thailand, waar ongeveer 15.000 krijgsgevangenen tijdens die spoorwegaanleg zijn gesneuveld: Nederlanders, Britten, Amerikanen, Australiërs.

Op 6 en 9 augustus 1945 laten de Amerikanen twee atoombommen vallen op Hiroshima en Nagasaki. Duizenden burgers overlijden, en vele nazaten van hen dragen nog altijd de naweeën van die atoombommen in de vorm van mismaakt geboren worden, of ziektes.

Op 15 augustus 1945 volgt de capitulatie van Japan.

DIT WAS OFFICIEEL HET WERKELIJKE EINDE VAN WERELDOORLOG TWEE!

En niet op 5 mei 1945. Toen was alleen Europa bevrijd.

Duizenden en duizenden burgers hebben die doorgebracht in KAMPEN of in eigen huis, in de vorm van HUISARREST. Dit betekende voor mijn familie: met 19 vrouwen en kinderen in één huis wonen, zonder inkomsten, zonder voedsel. Met bewaking van japanners en Indonesiërs aan beide zijden van de straat, waar je diep voor moest buigen, als het was toegestaan naar de kerk te gaan.

Was dit de langverwachte VREDE? Op 15 augustus 1945???

Niets daarvan…….Want in Nederlands Indie was er opnieuw een oorlog aan de gang. Tenminste zo voelde ik dat. Het was voor mij als elfjarige een angstige periode.

Want……

Op 17 augustus 1945 proclameerden Soekarno en Hatta – voortrekkers van de Indonesische Nationalistische Beweging – de VRIJHEID VOOR INDONESIERS – merdeka!! – vrij van het juk van de Nederlandse kolonisatie. Het Indonesische Volk werd opgeroepen WAAKZAAM te zijn, TEGEN HET KOLONIALISME van de Nederlanders. Deze afschuwelijke beangstigende periode is bekend als de BERSIAP-PERIODE.

Wat eruit voortvloeide was CHAOS – MOORDPARTIJEN – LOSGESLAGEN INDONESIERS, HUIZEN WERDEN GEPLUNDERD EN LEEGGEROOfD.

ALLES WAT MAAR NEDERLANDER WAS WAS NIET MEER VEILIG.

Mijn familie en nog velen die BUITEN DE KAMPEN, en in eigen huis HUISARREST hadden gekregen (van de japanners), werden naar de voormalige japanse kampen gedreven.

In die kampen zaten ook nog de gevangenen uit de japanse periode.

In mei 1946 werden we bevrijd door de Engelsen, vanuit zeer vijandelijk Indonesisch gebied en geëvacueerd als displaced persons naar Batavia (het huidige Jakarta). Alles leek weer normaal te draaien.

Het is VREDE!

We gingen weer naar school. Je moest de achterstand inhalen

Maar de oorlog was niet afgelopen.

Binnen de kortste tijd hadden we weer te maken met de avondklok, demarcatielijnen dwars door de stad

Er kwamen ineens veel heel veel blanke militairen vanuit Nederland. Dat was rond 1946! Dat waren soldaten van de Koninklijke Landmacht.

Ze moesten vechten tegen het Indonesische LEGER.

De politionele akties waren begonnen. Een guerrillaoorlog van de Indonesiërs tegen de Nederlanders.

Deze - in mijn ogen- weer zinloze oorlog heeft duizenden en duizenden mensenlevens gekost.

De Indië-gangers waaronder ze nu genoemd en bekend zijn, waren voor een groot deel jonge mannen.

Zo rond de twintig of jonger. Ik was toen nog maar een meisje van 15 jaar.

Zag alleen de leuke kanten van hun aanwezigheid omdat ik heb mogen meehelpen in het weekend in de feestkantine (gebouwd van bamboe en met een dak van kokosbladeren) op het pleintje voor ons huis. Sommigen haalden ons van de HBS op met hun grote drietonners. Dan reden we de bergen in, omdat het daar koeler en frisser was dan in Jakarta-stad.

Daar leerde ik ook liedjes als “Ouwe taaie”, “Lily Marlene”, “Home on the range”. Maar heb ook leren schieten op open terrein, waar we lege blikjes op elkaar stapelden en dan maar schieten, soms met een groot geweer (mijn schouder doet nog zeer als ik er aan denk) of een pistool.

Die jonge – heel jonge soldaten – zochten ook op die manier wat vertier in de omgeving.

Mijn moeder vond ze zo KASSIAN! ZIELIG!, Zo jong en zonder ouders in een vreemd land.’s Zondags –uit de kerk komend- nodigde ze een paar thuis op de koffie. Dat was een groepje van 4 of vijf waaronder ook een paar jongens van de Marine. Ze vertelden wat over Nederland, hun ouders en we zongen bij het gitaarspel van een neef.

Ze gingen naar het kampement terug wanneer hun dienst weer begon.

Achter onze wijk was namelijk een heel groot AAT-kampement.

Voor ons was de aanwezigheid van deze soldaten uit Nederland een bewijs dat Nederlands-Indië weer helemaal bij Nederland zou horen en er eindelijk VREDE zou zijn.

Maar helaas het was een illusie gebleken.

U kent het einde van deze zinloze akties. Zelfs in 1961 werd ook nog een oorlog gevoerd om een stukje NieuwGuinea nederlands te laten blijven. En weer een debacle bleek. Weer zoveel gesneuvelden voor een illussie! Periode afgesloten?

Over die JONGENS, ‘Onze jongens”, die naar de Oost gingen:

Ongeveer 6500 zijn daar gesneuveld en begraven. Angst en verdriet was groot aan het Thuisfront. Een zoon, een broer, een geliefde kwam niet thuis. Van thuis uit werden pakjes e.d. gestuurd naar “onze jongens” daar.

Verdriet was er ook bij de jongens. Een verbroken verloving, opa of oma, vader of moeder overleden.

Zij gingen toch in opdracht van hun Koningin en hun Vaderland om VREDE te brengen? Maar alles was voor niets geweest.

INDONESIE WILDE ONAFHANKELIJKHEID.

En als je dan eindelijk – na maanden of jaren thuiskomt, dan is de desillusie nog groter als je door omstanders wordt uitgescholden voor alles wat maar LELIJK is!!!

Op de zeven erevelden in Indonesië: Ancol, Candi, Kalibanteng, Kembang Kuning, Leuwigajah, Menteng Pulo, Pandu liggen naast de jongens van de KL ook z’n 25.000 burgers en militairen uit de andere oorlogsperioden.

Zij worden DAAR op 4 mei EN op 15 augustus ook herdacht met bloemen en kransen.

Ik denk dan: VREDE! Voor iedereen? Alweer niet!

In 1949 werd Indonesië door Nederland officieel erkend als souvereine mogendheid. DE KL-ers vertrokken!!!!

VREDE! Voor iedereen? Rust en opbouw? Niets van dat alles.

Het bleef onrustig in Indonesië.

Soekarno kreeg te maken met de verschillende volkeren op de eilanden, die allemaal hun onafhankelijkheid eisten.

Met geweld, met moord en doodslag. Het land was constant in een STAAT VAN OORLOG EN BELEG.

Dit beslaat voor mij een periode van bijna 20 jaar leven in angst, geweld, oorlog!

VREDE? Waar in deze wereld? Overal oorlogen en doden: Afrika, Afghanistan, Tibet, Uruzgan. Het houdt niet op.

Vandaag denken we heel in het bijzonder zij die vielen –in de periode 1941-1951 voor hun

IDEAAL: VREDE EN VRIJHEID BRENGEN!

DAAROM LATEN WIJ HEN

HERDENKEN EN GEDENKEN

“OPDAT ZIJ MET EERE MOGEN RUSTEN.”

Dank U.

Tineke van Ommen-Douwes.

4 mei 2008.