Opdat wij niet vergeten

Toespraak herdenking in Den Dungen op 4 mei 2006.

Door de Heer Van de Weele

Geachte aanwezigen,

Wij zijn hier om vanavond stil te staan bij de gebeurtenissen van 66 jaar geleden, om de slachtoffers te herdenken die in de strijd zijn gevallen.

In de namiddag van 7 juni 1940 zagen mijn familie over de dijk van de polder waaraan wij woonde op het eiland Noord – Beveland  een stip naderen. Hoe korter deze stip naderbij kwam hoe meer die op mijn broer ging lijken die aan kwam wandelen. Wij wisten nog helemaal niets van mijn broer hoe het met hem verlopen was in de oorlog, maar bij het zien van een soldaat kregen wij hoop en het vermoeden dat het mijn broer Rienus was die waarschijnlijk de oorlog had overleefd. Ik liep als jongste van ons gezin (ik was toen 9 jaar) hem tegemoet. Groot was de vreugde dat die soldaat interdaad mijn broer Rienus bleek te zijn, die behoudend thuis kwam. Sinds eind april hadden wij thuis niets meer van hem vernomen.

Eenmaal in de familiekring heeft hij zijn verhaal verteld en na 62 jaar heb ik getracht dat op te schrijven. Ik stond er versteld van dat ik zijn verhaal na zo een lange tijd nog zo helder voor de geest kon halen. Maar dat is schijnbaar gewoon bij oude mensen. Ik zal trachten U een reconstructie te geven aan de hand van zijn ervaring en gegevens die ik later aan mijn verhaal kon toevoegen.

Laat ik beginnen met de mobilisatie . Wie van de jongere generaties kunnen zich de mobilisatie voorstellen. Toen de Duitsers in augustus Polen binnen vielen verklaarden Engeland en Frankrijk, Duitsland de oorlog. Nederland hoopte neutraal te blijven maar bracht zijn leger in paraatheid door te mobiliseren. Op 28 augustus 1939 moesten alle mannen tot 35 jaar, die een militaire opleiding hadden genoten, terstond in militairen dienst opkomen. Veelal mensen die in de van economische crisis in de jaren ’30 met moeiten werk hadden gevonden, een bedrijf waren begonnen en zeer velen moesten een gezin met jonge kinderen achter laten.

Toen golden de plichten voor het Vaderland, tegenwoordig zijn er rechten voor ieder individu. Het was augustus, bekend als oogstmaand en zeer velen van de opgeroepen militairen waren in de landbouw of aanverwanten bedrijven werkzaam. Zij moesten onmiddellijk hun werk staken. Paarden en auto’s werden gevorderd ten behoeve van het leger. Alles was zeer ingrijpend voor de maatschappij. De militairen van 14R.I. werden gelegerd op een nieuwe kazerne complex in Grave of in de omgeving.

De barre winter van 1939/’40 zorgde voor grote ontberingen voor de militairen. Oefenen en rivier de Raam ijsvrij houden waren hun taken. Op 7 mei 1940, waren d spanningen zo hoog opgelopen dat alle verloven werden ongetrokken en de alarmfase in ging en was de spanning naar het hoogste punt gestegen. In de nacht van 9 op 10 mei bemande mijn broer met soldaat Ponse een bunker langs de Maas met uitzicht op de brug van Grave.

Om de tijd door te komen en de spanningen wat af re reageren maar ook om wakker te blijven hadden zij regelmatig die nacht zitten kaarten. Even voor het licht werd hoorden zij vliegtuigen overvliegen en in westelijke richting verdwijnen. Nu waren zij klaarwakker en speurden de omgeving af. Ver weg hoorde zij schieten en concludeerde dat de oorlog was begonnen.

Spoedig kwam het schieten naderbij en brak de hel los. Volgens hun instructies moesten zij de kisten met munitie openen en tot hun ontsteltenis moesten zij concluderen dat deze met zand waren gevuld.

Om 6.45 zagen zij de verkeersbrug bij Grave in de lucht in vliegen. In de volgende uren werden hun bunkers onder artillerie vuur kapot geschoten. De beschietingen waren zeer zuiver en soldaat Ponse kreeg een granaatscherf door zijn luchtpijp. Wegens het moordend vuur werden zij gedwongen terug te trekken en moesten zij Ponse in de veronderstelling dat hij dood was, achter laten. Soldaat Ponse had gelukkig toch medische verzorging gehad van Nederlandse of Duitse artsen en is hij de verwondingen gelukkig te boven gekomen.

De terugtrekking verliep chaotisch, de ene groep kreeg bevel voor terug te trekken en de andere groep wisten nergens van en raakte ingesloten. Mijn broer trok met zijn eenheid rond het middaguur terug op een soort kasteeltje waar zij werden aangevallen door een eskader vliegtuigen. Rienus lag in dekking op een binnenplein en werd hevig beschoten. De kogels raakten hem op een haar na. Na de luchtaanval bleek dat de hak vanonder zijn schoen was geschoten.

Zij trokken terug richting dorpje Zeeland en verder naar richting Den Bosch achter de Zuid -Willemsvaart. Onderweg waren zij nog een keer in de rug aangevallen. Daarna konden zij na een felle strijd van man tegen man hun terugtocht naar zeer waarschijnlijk Den Dungen voortzetten.

Over de strijd daar vertelde hij, dat zij dekking zochten achter de boerderijen die een voor een in brand werden geschoten en dat zij weer moesten terugtrekken.

Ook was mijn broer ontdaan door de vele kadavers van dodelijk getroffen vee in de weilanden. Nadat de commandant de Majoor Döbken was gesneuveld was het met het georganiseerde verzet afgelopen en iedere en vluchten ieder voor zichzelf naar Den Bosch. Onderweg heeft hij zijn geweer begraven en het einde van de strijd afgewacht.

Groot was de verontwaardiging toen de militairen vernamen dat de regering naar Londen was gevlucht en Generaal Winkelman met de puinhopen had laten zitten. Velen hebben in de volgende jaren van de oorlog begrip voor deze vlucht kunnen opbrengen, andere hebben het nooit kunnen verteren.

Als gevolg van de aankondiging op 29 april 1943 dat 300 000 militairen alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden afgevoerd, braken grote stakingen en rellen uit in heel Nederland. Alleen mensen die in de voedselvoorziening werkte en andere onmisbare functies hadden mochten naar huis. Het is mij niet bekend of er in krijgsgevangenschap militairen van 14 R.I. zijn omgekomen.

De ontvangst en opvang van de uit krijgsgevangenschap terugkerende militairen was minimaal. En hoe moeilijk zij het allemaal hebben gehad om na 6 jaar het gewone leven in de burger - maatschappij weer op te pakken is altijd onopgemerkt gebleven. Zover ik weet zijn er na de oorlog nooit grote bijeenkomsten voor de 14 R.I. georganiseerd waar zij hun ervaringen met hun maats konden bespreken en eventueel hulp konden krijgen.

 Ik heb wel eens beweerd dat 14 R.I. een vergeten leger was. Maar In Den Dungen zeker niet. Wat de bevolking hier gepresteerd heeft om hier een monument op te richten voor de gesneuvelden militairen van 14 R.I. is zeer bewonderingwaardig. Toen ik er van hoorde dacht ik, eindelijk hebben de soldaten en nabestaanden een plek om hun gevallen commandant en kameraden op waardige wijze te herdenken. Dungenaren ik wil jullie daar hartelijk voor bedanken, speciaal  voor de familie Schuurmans voor hun bijzonder grote inzet om de nagedachtenis aan het 14 R.I. in stand te houden en hun gesneuvelden te Eren.

Allen zeer hartelijke dank.                                          

Dhr. A van de Weele, Wissenkerke.